Cytologia, znana również jako badanie cytologiczne lub cytologia ginekologiczna, jest jednym z najważniejszych narzędzi profilaktycznych w walce z nowotworami narządów rodnych u kobiet, a przede wszystkim z rakiem szyjki macicy. Jest to proste, szybkie i bezbolesne badanie, które pozwala na wczesne wykrycie zmian przednowotworowych i nowotworowych, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i całkowite wyleczenie. Regularne wykonywanie tego badania jest kluczowe dla zdrowia każdej kobiety.
Czym jest badanie cytologiczne i jak się do niego przygotować?
Badanie cytologiczne polega na pobraniu niewielkiej ilości komórek z powierzchni szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki lub szpatułki. Materiał ten następnie trafia do laboratorium, gdzie poddawany jest analizie mikroskopowej przez doświadczonego patologa. Celem jest identyfikacja nieprawidłowych komórek, które mogą świadczyć o rozwijającej się infekcji, stanie zapalnym, a przede wszystkim o zmianach dysplastycznych lub raku.
Aby badanie było wiarygodne, należy się do niego odpowiednio przygotować. Najważniejsze zasady to:
* Unikanie współżycia płciowego na 24 godziny przed badaniem.
* Powstrzymanie się od irygacji pochwy oraz stosowania globulek, kremów czy leków dopochwowych na 48 godzin przed wizytą.
* Unikanie tamponów na 24 godziny przed badaniem.
* Badanie powinno być wykonane w połowie cyklu miesiączkowego, z dala od dni krwawienia miesiączkowego. Najlepiej zgłosić się na badanie pomiędzy 10. a 20. dniem cyklu.
* W przypadku stosowania antykoncepcji dopochwowej lub innych metod, które mogą podrażniać szyjkę macicy, warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Kto powinien wykonywać badanie cytologiczne i jak często?
Badanie cytologiczne jest zalecane wszystkim kobietom aktywnym seksualnie, niezależnie od wieku, w którym rozpoczął się współżycie. Międzynarodowe wytyczne i polskie rekomendacje wskazują, że kobiety powinny rozpoczynać regularne badania cytologiczne od 25. roku życia.
Częstotliwość wykonywania cytologii zależy od kilku czynników, w tym od wieku, historii wyników badań i obecności czynników ryzyka. Zazwyczaj, jeśli wyniki poprzednich badań są prawidłowe, zaleca się wykonywanie cytologii co trzy lata. W przypadku kobiet, które przeszły niektóre zabiegi chirurgiczne na szyjce macicy lub mają obniżoną odporność, lekarz może zalecić częstsze badania. Ważne jest, aby indywidualne zalecenia lekarza były zawsze priorytetem.
Jakie są rodzaje cytologii i jakie metody są stosowane?
Obecnie w praktyce klinicznej stosuje się dwie główne metody pobierania materiału do badania cytologicznego:
Cytologia tradycyjna (konwencjonalna)
Jest to starsza metoda, w której materiał z szyjki macicy jest rozprowadzany na szkiełku mikroskopowym, utrwalany i następnie wysyłany do laboratorium. Chociaż nadal stosowana, nie jest już uważana za metodę z wyboru ze względu na potencjalnie niższą czułość w porównaniu do metody płynnej.
Cytologia na podłożu płynnym (LBC – Liquid-Based Cytology)
Jest to nowocześniejsza i bardziej precyzyjna metoda. Po pobraniu komórek szczoteczką, jest ona umieszczana w specjalnym pojemniku z płynem konserwującym. W laboratorium z tego płynu przygotowywany jest jednolity rozmaz komórek, co znacząco ułatwia analizę mikroskopową i zmniejsza liczbę nieprawidłowych wyników spowodowanych obecnością śluzu, krwi czy komórek zapalnych. Metoda LBC umożliwia również jednoczesne badanie w kierunku obecności wirusa HPV (wirusa brodawczaka ludzkiego), który jest główną przyczyną raka szyjki macicy.
Interpretacja wyników cytologii – co oznaczają?
Wyniki badania cytologicznego są zazwyczaj opisywane za pomocą systemu Bethesda. Najczęściej spotykane kategorie to:
- NILM (Negative for Intraepithelial Lesion or Malignancy): Oznacza, że komórki są prawidłowe, bez cech zmian przednowotworowych lub nowotworowych.
- ASC-US (Atypical Squamous Cells of Undetermined Significance): Niepewne znaczenie nieprawidłowych komórek nabłonka płaskiego. Wymaga dalszej diagnostyki, często testu na HPV.
- ASC-H (Atypical Squamous Cells – cannot exclude HSIL): Niepewne znaczenie nieprawidłowych komórek nabłonka płaskiego, które nie pozwalają wykluczyć zmian o wysokim stopniu złośliwości. Wymaga pilnej dalszej diagnostyki.
- LSIL (Low-grade Squamous Intraepithelial Lesion): Zmiany o niskim stopniu złośliwości, zazwyczaj spowodowane infekcją wirusem HPV. Często cofają się samoistnie, ale wymagają kontroli.
- HSIL (High-grade Squamous Intraepithelial Lesion): Zmiany o wysokim stopniu złośliwości, które mają potencjał do rozwoju w raka szyjki macicy. Wymagają dalszej diagnostyki i leczenia.
- SCC (Squamous Cell Carcinoma): Rak płaskonabłonkowy szyjki macicy.
- AGC (Atypical Glandular Cells): Nieprawidłowe komórki gruczołowe. Wymagają dalszej diagnostyki, często obejmującej biopsję endometrium.
- AIS (Adenocarcinoma in situ): Gruczolakorak in situ.
W przypadku wykrycia nieprawidłowości, lekarz ginekolog zaproponuje dalsze postępowanie, które może obejmować powtórzenie cytologii, wykonanie kolposkopii (badanie szyjki macicy pod powiększeniem) lub biopsji w celu pobrania wycinka tkanki do dokładniejszej analizy.
Podsumowanie: Dlaczego cytologia jest tak ważna?
Cytologia to nie tylko badanie, ale przede wszystkim inwestycja w długoterminowe zdrowie. Wczesne wykrycie raka szyjki macicy lub stanów przedrakowych pozwala na zastosowanie minimalnie inwazyjnych metod leczenia, które są skuteczne i zachowują płodność. Ignorowanie regularnych badań cytologicznych może prowadzić do rozwoju choroby w zaawansowanym stadium, kiedy leczenie jest trudniejsze, mniej skuteczne, a rokowania gorsze. Pamiętajmy, że rak szyjki macicy jest w większości przypadków w pełni uleczalny, jeśli zostanie wykryty na wczesnym etapie. Dlatego profilaktyka poprzez regularne badania cytologiczne jest kluczowa dla każdej kobiety dbającej o swoje zdrowie.
